Ο Ανδρέας Εμπειρίκος είναι ίσως ο κυριότερος εκπρόσωπος του σουρρεαλισμού στην Ελλάδα. Ένας από τους πλέον πολυγραφότατους Έλληνες ποιητές, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του οποίου εκδόθηκε και αναγνωρίστηκε μετά θάνατον. 

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Γεννιέται στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1901, ενώ ένα χρόνο αργότερα η οικογένεια του μετεγκαθίσταται στη Σύρο και το 1908 στην Αθήνα. Τελειώνοντας το σχολείο εγγράφεται στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως εγκαταλείπει, αφού σύντομα αποφασίζει να φύγει για το Παρίσι. Εκεί έρχεται σε επαφή για πρώτη φορά με την ψυχανάλυση και τον René Lafargue. Λίγο αργότερα εισχωρεί στους κύκλους του υπερρεαλισμού, αφού γνωρίζεται με τον André Breton. 

Με αυτές τις δύο πολύ ισχυρές επιρροές και την εισήγηση του στην αυτόματη υπερρεαλιστική γραφή, ο Εμπειρίκος ξεκινά να γράφει μια ποίηση πολύ μοναδική και εντελώς πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα. Η αυτόματη γραφή χρησιμοποιήθηκε από τους υπερρεαλιστές ποιητές για να καταγράψει αυθόρμητα ό,τι αναδυόταν από το υποσυνείδητό τους, χωρίς να το υποβάλλουν σε κανέναν λογικό ή αισθητικό έλεγχο. Βασιζόμενοι στις αρχές της ψυχανάλυσης που καθιέρωσε ο Φρόιντ, οι ποιητές επιδίωκαν να αναδείξουν τις πρωταρχικές δυνάμεις του ασυνείδητου, αντλώντας υλικό από τον εσωτερικό τους κόσμο. Τα στοιχεία αυτά τα παρέθεταν χωρίς λογική συνοχή, με στόχο να δημιουργήσουν ένα κείμενο που να μοιάζει με όνειρο.

Εισαγωγή στην ποίηση και στον υπερρεαλισμό 

Επιστρέφει στην Ελλάδα και το 1935 δίνει την ιστορική του "Διάλεξη περί υπερρεαλισμού", η οποία θα σοκάρει και θα δεχθεί σκληρή κριτική. Η πρώτη του ποιητική συλλογή “Υψικάμινος” εκδίδεται την ίδια χρονιά. Η ποίηση του συνδέεται με τον παραλογισμό και χλευάζεται έντονα από το κοινό στη χώρα μας. 

Τα επόμενα χρόνια, έως το 1951, τον βρίσκουν να ασχολείται επαγγελματικά με την ψυχανάλυση, με μικρή διακοπή το 1944 όποτε και στρατεύεται για μικρό χρονικό διάστημα. Το 1945 κυκλοφορεί η δεύτερη συλλογή του, με τίτλο “Ενδοχώρα”, η οποία θα αποτελέσει και το μοναδικό έργο του που εκδίδεται για τα επόμενα 15 χρόνια. Ο Εμπειρίκος πεθαίνει το 1975 στις 3 Αυγούστου στην Αθήνα από καρκίνο του πνεύμονα.

Από το 1975 και έπειτα εκδόθηκαν τα περισσότερα έργα του. Ορισμένα από αυτά  «Pablo Picasso, Τα Τέσσερα Κοριτσάκια» (1979), μια μετάφραση θεατρικού έργου σε έξι πράξεις, το έργο «Αργώ, ή Πλους Αεροστάτου» (1980), η ποιητική συλλογή «Οκτάνα» (1980), το πολυαναμενόμενο οκτάτομο μυθιστόρημα «Ο Μέγας Ανατολικός», το ποίημα «Ες–Ες-Ες-Ερ Ρωσσία» (1995), εμπνευσμένο από την επίσκεψή του στην τότε ΕΣΣΔ το 1962 και το πεζό «Ζεμφύρα ή Το Μυστικόν της Πασιφάης» (1998). 

Ο μεγάλος ερωτισμός 

Κεντρικό χαρακτηριστικό σε όλο το έργο του Εμπειρίκου είναι το ερωτικό στοιχείο. Ο «Μέγας Ανατολικός» του Ανδρέα Εμπειρίκου είναι ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Γραμμένο από το 1945 ως το 1951, το έργο περιγράφει το παρθενικό ταξίδι του υπερωκεάνιου «Μέγας Ανατολικός» από το Λίβερπουλ στη Νέα Υόρκη το 1867. Το μυθιστόρημα, που εκδόθηκε τελικά τη δεκαετία του 1990 σε οκτώ τόμους, καταγράφει με λεπτομέρεια τις σεξουαλικές συνευρέσεις των επιβατών κατά τη διάρκεια του δεκαήμερου ταξιδιού.

Το βιβλίο, γνωστό για την τόλμη και τον προκλητικό χαρακτήρα του, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις περί πορνογραφίας. Ο Οδυσσέας Ελύτης σημειώνει ότι το έργο περιλαμβάνει όλες τις παραλλαγές της σαρκικής απόλαυσης. Η δημοσίευση αποσπασμάτων του έργου προκάλεσε νομικές αντιδράσεις, ενώ η καταδίκη του εκδότη της εφημερίδας «Ανδριώτικη Εβδομάδα» σε φυλάκιση τριών μηνών για παράβαση του νόμου «περί ασέμνων» αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντίδρασης του κοινού. Οι απόψεις για το έργο ποικίλουν, με ορισμένους, όπως ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης, να το θεωρούν ανώτερο από άλλα έργα της ερωτικής λογοτεχνίας, όπως το «120 Μέρες στα Σόδομα» του μαρκήσιου ντε Σαντ. 

Το 2001, επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννησή του, το Υπουργείο Πολιτισμού ανακήρυξε το έτος ως «Έτος Εμπειρίκου». 

Αν δεν έχει τύχει ποτέ να διαβάσετε κάποιο από τα ποίηματά του, σίγουρα είναι τώρα η στιγμή. 

Βρείτε τις συλλογές εδώ.